فردایی دیگر
اندیشیدن در زمانه عسرت
اندیشیدن به پایان هر چیز پیوسته با تشویش ذهنی همراه است. حتی در تفکر به پایان پدیده ها و اموری که از آن رنج می بریم نیز، این تلاطم روحی دیده می شود، زیرا هر چند در نگاه نخست اندیشیدن به رهایی از آن امر رنج آور مثبت به نظر می رسد اما در ادامه ترس از تحقق نیافتن آن پایان می تواند ما را آزرده خاطر کند. تصور تبدیل اوضاع بسامان و منظم یا لااقل خوگرفته دیروزی به بی نظمی و یا صورت های جدیدی از نظم که برای ما نا مانوس است، می تواند منشا این ناآرامی درونی باشد.
با این توصیف یکی از ملازمان ختام و سر انجام را به درستی می توان وضعیت بحرانی دانست. در واقع هر پایانی با یک بحران همراه و شاید حتی از نشانه های قریب الوقوع آن به شما رود. (نشانه ای هر چند گمراه کننده و مبهم زیرا عکس این قضیه همواره صادق نیست و هر بحرانی لزوماً پایانی را به دنبال ندارد).
تصور پایان دنیا، تصوری است که از ابتدای تولد بشر و تمدن های بشری با انسان بوده است، ادیان، فرهنگ ها و ایدئولوژی ها هر کدام بسته به شالوده های که برآن استوار شده اند و نیز غایاتی که برای بشر قائلند تصاویر گوناگونی از این پایان ترسیم کرده اند. امانزدیک به یک قرن است که این پایان برای بشر، به ویژه بشر غربی صورت دیگری یافته است. تصور پایان بی سر انجام دنیا؛ تصوری نهیلیستی، که پس از جنگ جهانی دوم مصائب و پیامدهای آن و نیز ظهور و سقوط ایدئولوژی هایی چون نازیسم و مارکسیسم و ... بر اذهان حاکم شده است. ظهور این اندیشه به خودی خود نمی تواند نوید بخش یا یاس آور باشد، اما نفس مطرح شدن چنین فکری را نیز نمی توان نادیده گرفت. زیرا به ما نشان می دهد که در چهره مستحکم دنیای متجدد کنونی ترک های عمیقی ایجاد شده است. اما این که چقدر باید این بحران را به فال نیک گرفت و از آن برای بسط و استقرار تمدن آینده مسلمین سود جست، به شناخت صحیح بحران در عالم غربی باز می گردد. شناختی که تنها اگر در معنای عمیق آن یعنی وضعیت بحرانی که در آن امکان قضاوت و تمییز و انتخابی دوباره مهیا ست، واکاوی شود می تواند راهگشا باشد و البته تمییز نیز زمانی میسر خواهد بود که بحران همه شالوده های دنیای کنونی را در بر گرفته باشد.
نزدیک بودن یک پایان را به روشنی می توان از نشانه های اش در سرتاسر جهان( خاصه در عرصه معرفت و اندیشه) تشخیص داد. اما این که این پایان را پایان جهان بدانیم یا پایان تمدن غربی، بستگی دارد به انس و الفت با غرب و سیطره تمدن غربی بر دل ها و عقل های بشریت. هر چه سایه های این تمدن بر سر ما گسترده تر باشد، تصور هر پایانی، انسان ها را آماده پذیرفتن پایان دنیا و پذیرش نظامات و ساز و کار های استکباری این تمدن می کند، زیرا تمدن غربی در نزد ایشان مطلق"تمدن" و عصاره و برآیند تمدن انسانی به شمار می رود . در طرف مقابل هر آن چه که بتواند رابطه ی ما را با تمدن غربی از تمامیت و فراگیری بیاندازد (از دین و دلبستگی به ارزش ها و میراث سنتی گرفته تا شک و تردید در دستاوردهای عالم مدرن چون علم) می تواند انسان ها را مهیای پذیرش نظم "فردایی دیگر" کند. و تا آن روز که این فردا محقق شود، انسان ها، به ویژه مومنین و دلبستگان به ایمان الهی و عالم قدسی در تنگنا خواهند بود. زیرا از یک سو باید در جهت خلاف آمد نظم منحط جهانی گام بردارند و از سوی دیگر مراقب باشند تا خود و دیگران در دام این اندیشه که پایان کار دنیا بی سرانجامی و ناامیدی است، نیافتند. و از این اندیشیدن در زمانه ی ما، به ویژه برای انقلابیون مسلمان دلداده به اندیشه امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، اندیشیدن در زمانه عسرت است.
